Scroll to top

Erfenis van een illustere voorvader


Peter Swart - 24 april 2023 - 9 reacties

In 1715 voerde kapitein François de Groot het bevel over de Huis te Warmelo. Van hem was al bekend dat hij een VOC-achtergrond had. Niet alleen had François de Groot zelf de compagnie gediend, enkele van zijn voorvaderen mogen tot de grondleggers van de Verenigde Oost-Indische Compagnie worden gerekend.(1) Daartoe behoorde ook Isaac le Maire. Via vrouwelijke lijn was de kapitein van de Huis te Warmelo een rechtstreekse afstammeling van deze roemruchte Amsterdamse koopman.

 

Strijd om nalatenschap

Bij de ondergang van het fregat Huis te Warmelo kwam kapitein François de Groot om het leven. Hij was ongetrouwd en had geen nakomelingen. Over zijn nalatenschap werd in de jaren 1716-1717 een juridische strijd gevoerd voor de schepenen van Alkmaar. Daarbij waren drie partijen betrokken: Adelphia de Groot, Hironimus Wandelaer en de bewindvoerders van de nalatenschap.
Adelphia was de halfzus van François de Groot en woonde in Hoorn. Zij presenteerde zich als enige erfgenaam en eiste dat de bewindvoerders rekening en verantwoording zouden afleggen. Er waren echter meer kapers op de kust. Dokter Hieronimus Wandelaer uit Alkmaar meldde zich ook bij de bewindvoerders. Zijn vrouw Geertruijd en schoonzus Petronella van Steenhuijsen waren nichten en testamentair erfgenamen van de kapitein van de Huis te Warmelo.(2)
Op 9 maart 1717 deden de schepenen uitspraak over de verdeling van de erfenis van François de Groot. Zij bepaalden dat Adelphia de Groot vijf achtste deel toekwam. Daarbovenop kreeg zij alle kleding en meubelen die haar broer had nagelaten. De andere erfgenamen moesten zich tevreden stellen met drie achtste deel van de erfenis plus de beste deken van de overleden kapitein.(3)

 


Afbeelding: Grafzerk van Isaac le Maire en zijn vrouw Maria Walraven, getekend door C.W. Bruinvis in 1847. Zij waren voorouders van kapitein François de Groot. De zerk ligt in de voormalige protestantse kerk in Egmond-Binnen. (Regionaal Archief Alkmaar)

 

Woning met duinen en landerijen

Met de rechterlijke uitspraak werden de bewindvoerders ook gemachtigd om het nagelaten onroerend bezit van François de Groot te verkopen. Dat bestond uit de helft in een woning met duinen en landerijen in de jurisdictie van Huisduinen en Den Helder.
De verkoop ervan vond een maand na de uitspraak plaats. Voor 3.010 gulden mocht Pieter de Vos uit Middelburg, vrijheer van Nieuwvliet, zich in april 1717 de nieuwe eigenaar noemen. Volgens de transportakte was hij al eigenaar van de andere helft van de woning en bijbehorende gronden.
In de akte wordt het nagelaten bezit van kapitein François de Groot nader gespecificeerd. Het blijkt niet alleen te gaan om de helft in de woning en gronden maar ook nog om een achttiende deel in een duingebied dat aan de gemeenschappelijke erfgenamen van Isaac le Maire toebehoorde.(4)
Deze vermelding bracht me op het spoor van de bloedverwantschap tussen de kapitein van de Huis te Warmelo en Le Maire. Die relatie loopt via de families Van Steenhuijsen en Van der Nieuwstad. Barthold van Steenhuijsen, de grootvader van François de Groot, trouwde in 1650 met Maria van der Nieuwstad.(5) Zij was een kleindochter van Isaac le Maire.

 

Isaac le Maire

Isaac le Maire (circa 1558-1624) was afkomstig uit de Zuidelijke Nederlanden. Na de val van Antwerpen in 1585 vestigde hij zich in Amsterdam waar hij tot een koopman en investeerder van formaat uitgroeide. Bij de oprichting van de VOC in 1602 was Isaac le Maire de grootste aandeelhouder. Eigengereid optreden en malversaties leidden echter tot een breuk, waarna hij door de compagnie buitenspel werd gezet. Maar hij zinde op wraak. Zo wist hij in 1616 met de ontdekking van de passage langs Kaap Hoorn het monopolie van de VOC te omzeilen.
Isaac le Maire investeerde ook in grond. In 1599 kocht hij landerijen in Egmond en een duin- en kweldergebied ten zuiden van Huisduinen. De gronden en kwelders bij Huisduinen wilde hij bedijken en als landbouwgrond ontwikkelen. Uiteindelijk werd slechts een klein deel van de zogeheten Oogduingronden bedijkt en in cultuur gebracht.
Tien jaar na de dood van Isaac le Maire waren deze Oogduingronden in bezit van twee schoonzoons: Willem van Veen en Jacob van der Nieuwstad, overgrootvader van François de Groot. De twee schoonzoons  hadden ieder een eigen deel met daarop een woning. Een stuk wild duingebied bleef gemeenschappelijk bezit van de erven Le Maire.(6) De kapitein van de Huis te Warmelo was in 1715 een van deze erven.

 

Afbeelding: Kaart uit 1674 van Huisduinen en omgeving, met de gronden en wildernissen van zaliger Isaac le Maire. Bij de meest zuidelijke bebouwing staat ‘J. Nieustat’. Daarvan was François de Groot in 1715 mede-eigenaar. (Noord-Hollands Archief)

 

(1) Fregathuistewarmelo.nl, Kapitein met VOC-achtergrond.
(2) Regionaal Archief Alkmaar (RAA), Oud-rechterlijke archieven (ORA) Alkmaar, inv.nr. 67, 26 november en 8 december 1716. Geertruijd en Petronella van Steenhuijsen waren dochters van Jacob van Steenhuijsen en  Harmina Goudt. Jacob is een broer van Catharina van Steenhuijsen, de moeder van kapitein François de Groot.
(3) RAA, ORA Alkmaar, inv.nr. 67.
(4) RAA, ORA Huisduinen en Helder, inv.nr. 6738, 13 april 1717.
(5) RAA, ORA Alkmaar, inv.nr. 949, 23 januari 1650.
(6) De informatie over Isaac le Maire en zijn bedijking is grotendeels ontleend aan: Henk Schoorl, Isaäc le Maire: koopman en bedijker, Haarlem, 1969.

9 reacties

  1. Nico Dieleman

    Een prachtig verhaal Peter,
    Het blijft razend interessant het uitpluizen van je verleden. ik ben op Adriaan Dirksz Houttuijn en Peter Plansius uitgekomen.
    Bedankt voor al die mooie verhalen .
    Groetjes Nico Dieleman

  2. Willem Manshanden

    Is de straat Lemaire in Argentinië vernoemd naar voorgenoemde Lemaire,die samen met Schouten ontdekt is ergens in 1600?

    • Peter Swart

      Straat Le Maire in Argentinië is vernoemd naar Jacob le Maire, zoon van Isaac.
      Jacob le Maire leidde in 1615-1616 de expeditie die door zijn vader was opgezet. Samen met schipper Willem Cornelisz Schouten ontdekte Jacob de nieuwe doorgang in het uiterste zuiden van Zuid-Amerika.
      De kapitein van de Huis te Warmelo is een nazaat van Anna le Maire, dochter van Isaac en zus van Jacob le Maire.

  3. Sjaak Pronk

    Bijzonder dat je via de voorvader van de kapitein van Huis te Warmelo terecht komt op de val van Antwerpen en de oprichting van de VOC. Mooi speurwerk Peter.

  4. Hans Eelman

    Bijzonder allemaal. In die tijd waren grootgrondbezitters zelfs gezagvoerder! Ik heb als gezagvoerder van de Phileas Fogg slechts een half bundertje land.

  5. Ja zie je, de Egmondse duinen, daar ligt dus ook geld van de VOC begraven. Bij wijze van spreken. Wat is het vinden van genealogische verbanden toch een heerlijkheid.

  6. N. Brinck

    Weer een mooi onderzoek Peter! Dank je wel.

  7. kees van louvezijn

    Beste Peter,

    Wat een prachtige ontsluiting van de diverse archieven m.b.t. o.a. de afstamming en verwantschap van Francois de Groot en Isaac le Maire.
    De bezittingen en nalatenschap van Isaac, zoals in Egmond en Huisduinen waren bekend en dat de vererving van delen daarvan ook bij Francois als kapitein van huize te Warmelo terecht zijn gekomen, maken het geheel van het vergane schip, de bemanning en de relatie met de familie Le Maire, tot een bijzonder interessante geschiedenis.
    Het speurwerk is zeer de moeite waard.

    Hartelijke groeten,

    KEES.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *