Het artikel in de Alkmaarsche Courant van 11 februari 2020 leverde een reactie en informatie op over de familie van Jan Michielsz Pilander. Deze Alkmaarder monsterde in 1715 aan als matroos op het fregat Huis te Warmelo. De informatie is afkomstig van Theo Molenaar uit Alkmaar die de bemanningslijst op deze website doornam en de combinatie van patroniem Michiel en achternaam Pilander herkende.
Koude kant
In een zoektocht naar zijn eigen familiegeschiedenis kwam Theo Molenaar al lang geleden de naam Lijsbeth Michiels Pilander tegen. De combinatie van patroniem en achternaam is voor Alkmaar dusdanig uniek dat mag worden aangenomen dat zij een zus van matroos Jan Michielsz Pilander is. Lijsbeth trouwde in 1728 te Alkmaar met Simon Reijersz van der Meulen. Volgens de Genealogie Molenaar stamt Theo af van een broer van Simon Reijersz. Lijsbeth Michiels Pilander is dus geen bloedverwant maar heeft door haar huwelijk een plek in de stamboom van de Molenaars gekregen. De Pilanders zijn familie van de koude kant.
Familie Pilander
De waarschijnlijke ouders van Jan en Lijsbeth zijn Michiel Danielsz Pilander en Trijntje Jans IJpesteijn. Zij trouwden op 14 januari 1691 voor de burgemeesters van Alkmaar. De burgerlijke huwelijksvoltrekking is een aanwijzing dat zij geen lid van de publieke gereformeerde kerk waren. De doop van hun zoon Daniel op 27 juli 1708 bevestigt dat. Deze doop is namelijk terug te vinden in het doopboek van de rooms-katholieke statie van Sint Franciscus. De dopen van Jan en Lijsbeth zijn niet gevonden. Dat geldt ook voor de doop van een vierde kind van het echtpaar Pilander-IJpesteijn: Willem. In 1729 waren hij en Lijsbeth de erfgenamen van Michiel Danielsz Pilander.(1) Vader Michiel overleed in 1723 en werd op het kerkhof in Alkmaar begraven.
Daniel is ongetwijfeld vernoemd naar zijn grootvader aan vaders zijde. Matroos Jan Michiels Pilander zal naar zijn grootvader aan moeders zijde zijn vernoemd.
In de Achterstraat
Het leven van de familie Pilander speelde zich grotendeels af in de Achterstraat. Deze smalle straat in de binnenstad van Alkmaar verbindt de Langestraat met de Koningsstraat. Zowel vader Michiel als moeder Trijntje woonden voor hun huwelijk in 1691 al in de Achterstraat.(2) In 1698 verkreeg Michiel Danielsz Pilander een huis aan de westzijde van diezelfde straat. Hij kocht het van de regenten van het weeshuis die zich over de nagelaten kinderen van de vorige eigenaren hadden ontfermd.(3) Het huis in de Achterstraat is 31 jaar eigendom van de familie Pilander geweest. Op 6 juli 1729 deden Lijsbeth en Willem als erfgenamen van hun overleden vader afstand van het huis.
Het Historisch kadaster Alkmaar toont de exacte locatie. Het huis van de familie Pilander in de Achterstraat stond ter hoogte van de Marktstraat. In de negentiende eeuw kreeg het perceel kadastraal nummer A158 en was de bebouwing als pakhuis in gebruik.(4)
Jan Michielsz Pilander
Ondanks het feit dat er geen vermeldingen van Jan Michielsz Pilander in het archief van Alkmaar zijn gevonden, kan toch een beeld van deze matroos worden geschetst. Hij zal in of na 1691 zijn geboren en kan ten tijde van de aanmonstering niet ouder dan 23 jaar zijn geweest. Jan was katholiek, groeide op in de Achterstraat en had ten minste nog een zus en twee broers. Aangezien zijn naam in de Alkmaarse doop- en trouwboeken ontbreekt, mag worden aangenomen dat hij ongetrouwd was en zelf geen kinderen had. Jan was in 1729 geen mede-erfgenaam van Michiel Danielsz Pilander, vermoedelijk omdat hij al was overleden. Er bestaat een gerede kans dat het leven van deze Alkmaarder op 25 augustus 1715 in de Finse Golf eindigde.
Afbeelding: De trouwinschrijving uit 1691 van Michiel Danielsz ‘Pielender’ en Trijntje Jans IJpesteijn, de vermoedelijke ouders van matroos Jan Michielsz Pilander. (Regionaal Archief Alkmaar)
Deze bijdrage kwam tot stand dankzij gegevens van Theo Molenaar uit Alkmaar.
Bezoek hier zijn website over de familie Molenaar/Van der Meulen.
(1) Regionaal Archief Alkmaar (RAA), Oud-rechterlijke archieven (ORA) Alkmaar, inv.nr. 169, 6 juli 1729.
(2) RAA, ORA Alkmaar, inv.nr. 950, akte 22352, 31 december 1690.
(3) RAA, ORA Alkmaar, inv.nr. 348A, 18 maart 1698.
(4) RAA, Historisch Kadaster Alkmaar, A158. Bevat een verwijzing naar het verpondingskohier van 1718 waarin Machiel Daniels als eigenaar wordt genoemd.
Peter Swart
De vader van matroos Jan Michielsz Pilander verdiende in Alkmaar zeer waarschijnlijk de kost als timmerman. In 1716 ontving ‘Michiel Philander mr. timmerman’ 10 gulden voor het maken van een doodskist. Bron: RAA, ORA Alkmaar, inv.nr. 303, folio 169vs.
Theo Molenaar
Een andere aanwijzing dat de familie Pilander rooms-katholiek was, is de katholieke doopinschrijving van Michiel, zoon van Willem Pilander en diens vrouw Cornelia. Bij vader Willem staat in het doopboek expliciet vermeld dat hij katholiek was (‘Catho’). Moeder Cornelia was niet katholiek (‘Acat’). Deze doop vond plaats op 19 oktober 1726 in Alkmaar. Elisabeth Pilander, de zus van Willem en matroos Jan, was daarbij getuige. Zij trouwde zelf katholiek met Simon Reijersz van der Meulen. Hun dochtertje werd later eveneens katholiek gedoopt.
Peter Swart
Dank je wel voor deze aanvulling!