Matroos Reijnder Ottesz

Reijnder Ottesz was in 1715 een ervaren matroos. Voordat hij op het fregat Huis te Warmelo aanmonsterde, had hij al vijf jaar de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) als matroos gediend. De betaalrol van de Huis te Warmelo en de administratie van de VOC vertellen ons dat hij uit Sneek afkomstig was. Met behulp van aanvullende gegevens uit doop- en trouwboeken kan het levensverhaal van matroos Reijnder Ottesz worden geschetst.

 

VOC-matroos uit Sneek

Matroos Reijnder Ottesz kwam waarschijnlijk in 1691 ter wereld. De doopboeken van Sneek vermelden een ‘Reiner’, zoon van Otte Gerryts en Aukjen Jelles, die op 18 december van dat jaar werd gedoopt. Otte en Aukjen kregen tussen 1684 en 1695 zeker vijf kinderen waarvan Reijnder de een-na-jongste was.(1)
In het voorjaar van 1709 trad Reijnder in dienst van de VOC. Hij monsterde aan op het VOC-schip Beverwaart dat voor de kamer Hoorn naar Batavia voer. Reijnder Ottesz moet toen 17 jaar oud zijn geweest. Zijn maandloon bedroeg slechts 7 gulden, het salaris van een jonge onervaren matroos. Alleen scheepsjongens verdienden nog minder. Voor zijn vertrek schafte hij een scheepskist en diverse kledingstukken aan. Daarnaast had hij een forse schuldbekentenis getekend ten behoeve van Antje Pieters.(2) Vermoedelijk was deze vrouw logementhouder in Hoorn en had zij de jonge Fries tot aan de inscheping van eten en onderdak voorzien.

 

In Hoorn

Na een jarenlang verblijf in Azië keerde Reijnder Ottesz terug met hetzelfde schip als waarmee hij was vertrokken. Op 14 augustus 1714 ontving hij in Hoorn zijn resterende soldij van bijna 132 gulden. Reijnder moet toen al een vervolgplan hebben gehad. Want nog dezelfde maand ging hij in ondertrouw met een 17-jarig meisje uit Hoorn: Heijltje Claas. Beiden woonden in de Proostensteeg. Hun huwelijk werd op 9 september door een gereformeerde predikant voltrokken.(3)
In het voorjaar van 1715 koos Reijnder Ottesz opnieuw het ruime sop. Hij monsterde aan als matroos op de Huis te Warmelo, een schip van de West-Friese admiraliteit. Voor de aanmonstering kon Reijnder terecht in het Prinsenhof in zijn woonplaats Hoorn. Op 18 mei was hij aan boord van het oorlogsschip dat voor een reis naar de Oostzee in gereedheid werd gebracht.(4)
Het dienstverband bij de admiraliteit was minder avontuurlijk en korter dan zijn vorige betrekking bij de VOC. Naar verwachting zou Reijnder niet langer dan vier tot vijf maanden van huis zijn.(5) Was deze keuze ingegeven door zijn huwelijk met Heijltje?

 

Heijltje Claas

Een notariële akte van 5 juni 1716 vermeldt de ‘eerbare’ Heijltje Claas als weduwe van wijlen Reijnder Ottesz.(6) Zij was op dat moment pas 19 jaar oud. Het is aannemelijk dat Reijnder niet was teruggekeerd van zijn reis naar de Oostzee en bij de ondergang van de Huis te Warmelo het leven had gelaten.
De aanleiding voor het opstellen van de akte was de dood van een andere naaste van Heijltje: haar vader Claas Florisz de Boer. Die werd op 3 juni 1716 in de Grote Kerk van Hoorn begraven.(7) Uit zijn nalatenschap kreeg Heijltje een huis in de Geldersesteeg. Een tweede huis, genaamd het Rode Hert, ging naar haar zusje en stiefmoeder. Dat stond in de Proostensteeg.(8) Mogelijk woonden Heijltje en Reijnder daar ten tijde van hun huwelijk.
In 1717 hertrouwde Heijltje Claas met Tijs IJsbrantsz Schoen. Dat zij in de Geldersesteeg woonden, is niet verrassend. Een jaar later kregen zij een dochter.(9) Voor zover bekend was dat het enige kind van Heijltje Claas.

 

Afbeelding: Links het VOC-kantoor in Hoorn waar Reijnder Ottesz ten minste tweemaal zal zijn geweest: voor de aanmonstering in 1709 en voor de uitbetaling van zijn soldij in 1714. (Westfries Museum)

 

(1) Allefriezen.nl. Tresoar, DTB Sneek, inv.nrs. 658 en 659.
(2) Nationaal Archief (NA), index VOC: Opvarenden.
(3) Westfries Archief (WFA), DTB Hoorn, inv.nr. 68, 25 augustus 1714. Voor de doop van Heijltje Claas, zie WFA, DTB Hoorn, inv.nr. 9, 1 januari 1697.
(4) NA, Archief Admiraliteitscolleges, inv.nr. 3088. Onder nummer 178.
(5) Amsterdamse oorlogsschepen die dezelfde reis maakten, werden van proviand voorzien tot eind september 1715. Streekarchief Midden-Holland, Oud Archief Gouda, inv.nr. 402, 9 april 1715.
(6) WFA, Oud Notarieel Archief (ONA) Hoorn, inv.nr. 2354.
(7) WFA, DTB Hoorn, inv.nr. 83. Claas Florisz de Boer heette ook wel Claas Florisz van See Straten.
(8) WFA, ONA Hoorn, inv.nr. 2354, 12 juni 1716.
(9) WFA, DTB Hoorn, inv.nr. 68, 11 september 1717. Voor de doop van hun dochter Dieuwertje, zie WFA, DTB Hoorn, inv.nr. 10, 26 juli 1718.